Οδεύει η Τουρκία προς εμφύλια διαμάχη;

«Ακριβώς γι΄αυτό το λόγο λέω ότι η κατάσταση είναι περισσότερο επικίνδυνη από ποτέ, διότι τα περιστατικά δεν οργανώνονται από ένα μοναδικό κέντρο ή οργάνωση», δήλωσε ο Oktay Eksi, ο βασικός αρθρογράφος της εφημερίδας Hurriyet με 50 χρόνια δημοσιογραφικής εμπειρίας .Του ανταποκριτή μας στην Τουρκία, Niyazi Dalyanci

Η δήλωση αποτελούσε απάντηση στον Tarhan Erdem, έναν άλλο έμπειρο σχολιαστή, ο οποίος είχε σημειώσει ότι οι πρόσφατες συγκρούσεις μεταξύ Κούρδων και Τούρκων δεν τον ανησυχούσαν, διότι ήταν αυθόρμητες.

Επρόκειτο για έναν από τα καθημερινά πλέον ντιμπέιτ της τηλεόρασης για το που οδεύει η Τουρκία με την αυξανόμενη βία στους δρόμους, μετά την προώθηση του «Κουρδικού ανοίγματος» της κυβέρνησης του Ταγίπ Ερντογάν, στο οποίο σημειώθηκε στροφή την περασμένη εβδομάδα ύστερα από την ομόφωνη απόφαση των 11 δικαστών του Συνταγματικού Δικαστηρίου να απαγορεύσουν τη λειτουργία του Κουρδικού Κόμματος της Δημοκρατικής Κοινωνίας(DTP).

O Eksi απαρίθμησε τις πόλεις, στους δρόμους των οποίων σημειώθηκαν βίαια επεισόδια από την αρχή του Δεκεμβρίου. Τα πλήθη πετούσαν πέτρες στους αστυνομικούς, έσπασαν αυτοκίνητα και βιτρίνες καταστημάτων στις πόλεις
Hakkâri, Yuksekova, Cizre, Urfa, Sırnak, Agrı, Diyarbakir, Batman, Tunceli, ξανά στη Cizre, Baskale, ξανά στη Hakkâri, Mus, ξανά στη Batman, ξανά στη Diyarbakir, Mersin, ξανά στις Tunceli, Siirt, Sirnak, Silvan, Van και στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης, όπου ορισμένοι, οργισμένοι με τους φιλοκουρδικούς διαδηλωτές φωτογραφήθηκαν με όπλα να τους κυνηγούν.

Στη Bulanik, μια μικρή πόλη της νοτιοανατολικής επαρχίας Mus, τελικά ένας ιδιοκτήτης καταστήματος πάτησε τη σκανδάλη και σκότωσε 2 διαδηλωτές και τραυμάτισε άλλους 6, καθώς η κατάσταση συνέχιζε να εντείνεται. Οι διαδηλωτές του ζητούσαν να κλείσει τα στόρια του καταστήματος, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την απαγόρευση του DTP.

Νωρίτερα, άλλα περιστατικά σημειώθηκαν στις βόρειες πόλεις της Τουρκίας, όπως στην Σμύρνη όπου ένα κονβόι του DTP πετροβολήθηκε, στo Bigadic, μια πόλη του Canakkale, όπου οργισμένα πλήθη επιτέθηκαν σε σπίτια Κούρδων, αποτελώντας επικίνδυνα σημάδια μιας αναφαινόμενης εμφύλιας διαμάχης στη χώρα.

Αυτές τις ημέρες, είναι συχνές οι αναφορές στα τουρκικά ΜΜΕ στην εμφύλια διαμάχη του 1980 στην Τουρκία, όταν κατά μέσο όρο 10 άνθρωποι έχαναν τη ζωή τους καθημερινά εξαιτίας της βίας στους δρόμους, και οδήγησε στο στρατιωτικό πραξικόπημα της 12 Σεπτεμβρίου του 1980. Τότε, όμως, η βία είχε σταματήσει εν μία νυκτί, οδηγώντας σε σχόλια από πολιτικούς όπως ο πρώην πρωθυπουργός και πρόεδρος Suleyman Demirel, ότι ήταν οργανωμένη με σκοπό να δημιουργήσει το κατάλληλο έδαφος για την ανάληψη της εξουσίας από το στρατό.

«Όταν πρωτοξεκίνησε(το άνοιγμα Ερντογάν) ήμουν πολύ αισιόδοξος και έγραψα σειρά άρθρων για την αισιοδοξία μου. Νόμιζα ότι η προεργασία είχε γίνει για τέτοιο άνοιγμα. Νόμιζα ότι υπήρχαν παρασκηνιακές επαφές με το DTP με στόχο μια συμφωνία σύμφωνα με την οποία το κόμμα θα σταματούσε τις διαδηλώσεις παιδιών και τις επιθέσεις με πέτρες στους δρόμους των νοτιοανατολικών επαρχιών και η κυβέρνηση θα τους υποσχόταν ότι θα λάβει τα απαραίτητα νομικά μέτρα για την αποτροπή της απαγόρευσης του DTP από το Συνταγματικό Δικαστήριο.

Ο υπουργός Εσωτερικών είχε προχωρήσει σε συνομιλίες με διαμορφωτές της κοινής γνώμης, ρωτώντας τους τι μπορούσε να γίνει. Νόμιζα ότι η κυβέρνηση είχε σχέδιο. Τώρα, φαίνεται ότι δεν είχε κανένα σχέδιο και πραγματικά ρωτούσαν για το τι να κάνουν», σημειώνει ο καθηγητής του πανεπιστημίου Bilgri της Κωνσταντινούπολης και σχολιαστής στην εφημερίδα Radikal, Haluk Sahin.

Καθώς η βία συνεχίζεται στους δρόμους, η πολιτική σκηνή είναι επίσης σε παρόμοια αναταραχή. Ο ηγέτης του DTP, Ahmet Turk, ανακοίνωσε μετά από συνάντηση με τους αξιωματούχους του κόμματός του και δημάρχους στην πόλη Diyarbakir νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ότι θα αποσυρθούν από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Το Ανώτατο Δικαστήριο έπαυσε επίσης τον Turk και τον Aysel Tugluk, βουλευτή του Diyarbakir, από μέλη της Βουλής, επιβάλλοντάς τους 5ετή απαγόρευση ενασχόλησης με την πολιτική, μαζί με άλλα 37 μέλη του κόμματος.

Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνεται και η Leyla Zana που εκδιώχθηκε από το κτίριο της Βουλής μαζί με άλλους 5 βουλευτές και συνελήφθη το 1994, προκαλώντας αντιδράσεις σε όλη την Ευρώπη. Ο Turk υποστήριξε πως η Zana δεν ήταν μέλος του DTP και ότι ποτέ δεν έλαβε μέρος σε καμία δραστηριότητα του κόμματος. «Αυτό αποδεικνύει το πόση σημασία έδωσε το δικαστήριο στην απόδειξη που οδήγησε στην απόφαση απαγόρευσης», πρόσθεσε ο Turk.

Εδώ χρειάζεται να κάνουμε μια παρένθεση, γιατί κάποιος θα αναρωτιέται πως ο ηγέτης του κουρδικού κόμματος έχει το επίθετο «Turk». Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο σουλτάνος Hamid έστησε συντάγματα στρατού αποτελούμενα από μέλη κουρδικών φυλών που υποστήριζαν το παλάτι έναντι αυτών που προκαλούσαν ταραχές στις κουρδικές περιοχές. Η φυλή του Ahmet Turk, η Kanco, ήταν μια εξ αυτών που υπηρέτησε στα συντάγματα του Hamid.

Στα πρώτα χρόνια της Τουρκικής Δημοκρατίας, οι κυβερνήσεις της Άγκυρας συνέχισαν να εφαρμόζουν την πολιτική χρησιμοποίησης κουρδικών φυλών εναντίον άλλων. Η φυλή του Turk υποστήριζε την κυβέρνηση της Άγκυρας και όταν όλοι οι πολίτες κλήθηκαν, βάσει νόμου, να επιλέξουν επίθετο για πρώτη φορά το 1934, επέλεξε το επίθετο «Turk».

Όπως φαίνεται, εξελίσσεται μια συζήτηση στους κόλπους του DTP, με τη μία πλευρά να υποστηρίζει ότι η αποχώρηση από την Εθνοσυνέλευση δεν είναι σωστή κίνηση, ενώ η άλλη είναι αδιάλλακτη σχετικά με την παραίτηση. Αυτός είναι και ο λόγος που οι παραιτήσεις των υπόλοιπων 19 βουλευτών του DTP δεν έχουν υποβληθεί ακόμη.

Στην πραγματικότητα, η παραίτηση από τη Βουλή είναι μια περίπλοκη διαδικασία, διότι σύμφωνα με νόμους που εγκρίθηκαν το 1980, απαιτείται η πλειοψηφία της Βουλής να κάνει δεκτές τις παραιτήσεις, ώστε οι τελευταίες να καταστούν νόμιμες. Όπως έχουν τα πράγματα, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία, δηλαδή το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης(ΑΚΡ) βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα αδιέξοδο απέναντι στην αποδοχή των παραιτήσεων. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, εάν το 5% των 550 βουλευτικών εδρών άδειαζε λόγω θανάτου ή άλλης αιτίας, πρέπει να πραγματοποιηθούν πρόωρες εκλογές εντός 3 μηνών.

Εάν το AKP κάνει δεκτές τις παραιτήσεις του DTP, πρέπει να διεξαχθούν πρόωρες εκλογές στις εκλογικές περιφέρειες που εξέλεξαν τους βουλευτές που παραιτήθηκαν, δηλαδή στις κουρδικές επαρχίες. Μια τέτοια κίνηση θα ισοδυναμούσε με δημοψήφισμα στη νοτιοανατολική Τουρκία, το οποίο μπορεί να προκαλούσε ενίσχυση της έντασης αυτή την περίοδο και να απειλούσε την «ιερή» εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας, όπως επισημαίνουν με ανησυχία πολιτικοί σχολιαστές.

Το DTP είναι το έβδομο κουρδικό κόμμα, του οποίου η λειτουργία απαγορεύεται από το Συνταγματικό Δικαστήριο και, όπως και τα υπόλοιπα κόμματα, είχε προετοιμαστεί, ιδρύοντας το Κόμμα της Ειρήνης και της Δημοκρατίας(BDP) νωρίτερα φέτος, εν αναμονή της απόφασης του δικαστηρίου. Τα μέλη του DTP, στα οποία δεν έχει επιβληθεί 5ετής αποχή από την πολιτική, αναμένεται να προσχωρήσουν στο BDP.

O Turk εμφανίστηκε ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στο γεγονός ότι το ΑΚΡ παρέμεινε σιωπηλό και δεν προχώρησε σε καμία κίνηση, ενώ το Συνταγματικό Δικαστήριο ανέλαβε την υπόθεση. «Ήταν πολύ επικριτικοί απέναντι στο Δικαστήριο, όταν η δική τους υπόθεση απαγόρευσης βρισκόταν σε εξέλιξη. Είναι δημοκράτες μόνο για τους εαυτούς τους», δήλωσε σχετικά ο Turk.

Αναφερόταν στην περσινή υπόθεση, όταν το Συνταγματικό Δικαστήριο εξέταζε μια παρόμοια υπόθεση απαγόρευσης του ΑΚΡ, με την αιτιολογία ότι το κόμμα υποτιμούσε τις κοσμικές αρχές της Τουρκικής Δημοκρατίας. Παρότι η απόφαση του δικαστηρίου τον Ιούλιο του 2008 ανέφερε ότι το ΑΚΡ είχε μετατραπεί σε κέντρο αντικοσμικών δραστηριοτήτων, δεν αποφάσισε την απαγόρευσή του, αλλά του επέβαλε ένα σημαντικό πρόστιμο.